Mediolan – Część zachodnia: Castello Sforzesco
Majestatyczny Castello Sforzesco wznosi się na końcu Via Dante, za dworcem autobusowym oraz Foro Buonaparte, wytyczonym przez Napoleona w hołdzie samemu sobie, nie mającym wiele z atmosfery forum, szalenie ruchliwym i zatłoczonym samochodami. Cesarz zamierzał przebudować Mediolan na modłę rzymską i stworzyć z niego nową wielką stolicę Włoch, ale zanim kilka lat później stracił miasto na rzecz Austriaków, zdołał jedynie zbudować arenę, łuk triumfalny i dwie półkoliste ulice wokół zamku. Arena i łuk triumfalny stoją nadal na tyłach zamku, w ulubionym przez włóczęgów i prostytutki Parco Sempione, natomiast wielkie plany Napoleona dotyczące obszaru po frontowej stronie zamku, pozostały jedynie na papierze.
Wielokrotnie przebudowywany zamek z czerwonej cegły z blankowanymi wieżami i ufortyfikowanymi murami, jest najbardziej niezwykłą budowlą w Mediolanie. Rozpoczęty przez Viscontich. został zburzony w roku 1447 przez zbuntowane przeciwko ich rządom tłumy w , a następnie odbudowany przez ich następców, Sforzów. Za panowania Lodovica Sforzy zamek stał się jednym z najpotężniejszych, najbardziej luksusowych i znanych ze swojego bogactwa dworów renesansowej Europy. Chcąc wyznaczać nowe szlaki także w dziedzinie kultury, Sforzowie zatrudnili tu m.in. Leonarda i Bramantego. Dni chwały Lodovica dobiegły końca wraz ze zdobyciem miasta przez Francuzów w roku 1499, i odtąd aż do końca XIX wieku zamek służył różnym okupacyjnym wojskom za koszary. Wreszcie w zeszłym stuleciu powstało tu kilka muzeów.
Budynki zamkowe skupiają się wokół trzech dziedzińców. Jeden z nich, dawna część mieszkalna dworu, Corte Ducale, sąsiaduje obecnie z Museo d’Arte Antica i Pinakoteką (wt.-nd. 9.30-12.15 i 14.30-17.15; wstęp wolny). W Museo d’Arte Antica znajduje się dosyć mierna kolekcja fragmentów rzeźb ze zburzonych kościołów i pałaców Mediolanu. Jej jedyną ozdobą jest Pieta Rondanini Michała Anioła, nad którą artysta pracował przez ostatnie dziewięć lat swojego życia. Jest to dzieło co prawda nie dokończone, ale być może właśnie dzięki niewygładzeniu marmuru rzeźba wywiera duże wrażenie. Ciekawy efekt wywołuje także umieszczone po prawej stronie Chrystusa jego „trzecie ramię” zwisające bezwładnie z kamiennej bryły, które miało sugerować zmianę pozycji jego ciała.
Pierwsza sala znajdującej się na piętrze Pinakoteki zawiera cykl monochromatycznych fresków, ilustrujących historię Gryzeldy z Dekameronu Boccaccia. Treścią cyklu jest katalog upokorzeń, będących testami na wierność, którym została poddana przez markiza jego żona. Ta seria fresków miała na celu ukazanie cierpliwości i pobożności niejakiej Bianchi Pellegrini, której twarz można zobaczyć w pierwszej sali głównej galerii, ponieważ służyła ona za model widocznej w poliptyku Benedetto Bembo postaci Madonny. W tej samej sali wystawione są prace Belliniego, Crivellego, Lippiego oraz jedna z ostatnich prac Mantegny, senna wizja Madonna w chwale wśród aniołów i świętych. W następnej sali umieszczono liczne obrazy Vincenzo Foppy, wiodącego przed Leonardem da Vinci, mediolańskiego artysty. Warto także odszukać poliptyk DeTatti, na którym zamek stanowi prawie baśniowe tło dla sceny ukrzyżowania, oraz zastanawiający, stworzony całkowicie z kwiatów portret kobiety, Primaverę Arcimboldiego, który uważany jest za XVI-wiecznego prekursora surrealizmu.
Inne muzea mieszczą się w fortecy Sforzów La Rocchetta, na lewo od Corte Ducale. Muzeum sztuki użytkowej z instrumentami muzycznymi, pracami z kutego żelaza, ceramiki i kości słoniowej nie jest specjalnie ciekawe. Nieco lepsze jest małe muzeum egipskie w lochach, które posiada interesująco rozplanowaną wystawę sarkofagów, mumii i fragmentów Księgi Zmarłych na papirusie. Jest tu także równie niewielkie muzeum prehistoryczne, które w efektownie podświetlonych gablotach posiada m.in. zbiór znalezisk z pochodzącego z epoki żelaza cmentarzyska kultury Golasecca, na południe od jeziora Maggiore.