Aosta i okolice
AOSTA przyzwyczajona jest do turystów. Do niedawna była ona stolicą obszaru bezcłowego i wielu Francuzów, Szwajcarów i Włochów stale przyjeżdżało tu po tani alkohol. Wzdłuż głównej ulicy można tu nadal zobaczyć pełne likierów i wermutów kosze, ale po znacznej podwyżce cen przestały być one siłą przyciągającą turystów do miasta.
Aostę założyli Rzymianie w roku 25 p.n.e., po sprzedaniu na targu niewolników mieszkającego tu wcześniej plemienia. Znajdował się tu rzymski obóz wojskowy, po którym trudno się spodziewać wspaniałych budowli i z tej epoki rzeczywiście pozostało niewiele. Więcej zachowało się z Aosty średniowiecznej, lecz główną atrakcją miasta nie są zabytki, a jego położenie. Aosta, otoczona przez Alpy i położona niedaleko od pięknych dolin Parku Narodowego Gran Paradiso.w pobliżu ośrodków narciarskich pod Mont Blanc i rozsianych po dolinie zamków, jest idealną bazą wypadową do wypraw po północno-wschodnim regionie Włoch.
Miasto
W centrum miasta leży obfitująca w kawiarniane ogródki Piazza E. Chanoux. Na wschód od niej prowadzi Via Porta Pretoriana, stanowiąca oś miasta i główną arterię handlową .Jej przedłużeniem jest Via Sant’Anzelmo. W połowie długości tej ulicy wznosi się jeden z najokazalszych zabytków w mieście. Jest to składająca się z dwóch trójprzęsłowych części Porta Praetoria. Stanowiła ona niegdyś główną bramę do rzymskiej Aosty. Przestrzeń między jej dwiema częściami była przeznaczona na posterunek dla żołnierzy, sprawdzających, kto wchodzi do miasta. W średniowieczu do zbudowanej specjalnie w tym celu wieży nad bramą wprowadziła się jedna z miejscowych rodzin szlacheckich. Obecnie wieża służy czasem jako salon wystawowy.
Na północ od bramy znajdują się inne pozostałości epoki rzymskiej. Z Teatro Romano (codz. 9.30-12.00 i 14.30-18.30; w zimie zamykany o 16.30) ocalała okazała, mierząca 22 metry wysokości i posiadająca zakończone łukami okna część czteropiętrowej fasady, oraz dolne partie audytorium (łac. cavea). Dlatego letnie przedstawienia teatralne nie odbywają się już tam, ale na znajdującej się powyżej teatru platformie. W pobliżu znajduje się też średniowieczna Torre Fromage, która obecnie pełni funkcję sali wystawowej.
Za raczej nieciekawą fasadą kościoła Sant’Orso, położonego poza murami miasta, w bok od Via Sant’Anzelmo, kryje się szereg fresków z X wieku, niewidocznych z poziomu posadzki, a tylko ze specjalnie podwieszonych pod sklepieniem chodników. Dostęp w pobliże fresków ma jednak tylko zakrystian. Jeżeli go nie ma, trzeba zadowolić się oglądaniem XV-wiecznych stalli, na których wyrzeźbiona jest cała plejada świętych i mnichów, oraz różnych gatunków zwierząt, od nietoperzy do małp. Na umieszczonych na wysokości człowieka kapitelach kolumn w romańskich krużgankach są jeszcze ciekawsze rzeźby — w większości sceny z życia Chrystusa, w których nieproporcjonalnie dużą rolę odgrywają osły i owce.
Koniec ulicy wyznacza Arco di Augusto. Wzniesiono go w roku 25 p.n.e. z okazji odebrania tego terytorium miejscowemu plemieniu Salassi i przyłączenia go do Rzymu. Na cześć cesarza Augusta nowe miasto nazwane zostało Augusta Praetoria (Aosta jest włoską wersją Augusty). Mimo pokrycia łuku brzydkim XVIII-wiecznym dachem i puszczenia z obydwu jego stron ruchu samochodowego, nadal wygląda on dość okazale i godnie, zwłaszcza na tle widocznych w oddali wysokich szczytów. Za lukiem zachował się również jednoprzęsłowy rzymski most, łączący brzegi wyschniętego dziś koryta rzeki Buthier.
Wracając do centrum, trzeba wspomnieć jeszcze jeden rzymski zabytek. Jest to znajdujące się pod dawnym forum, pokryte sklepieniem przejście o nieznanym przeznaczeniu. Przejście to dziś myląco nazywa się Forum (w lecie codz. 10.00-12.00 i 14.30-18.00, w zimie codz. 10.00-12.00 i 14.30-16.30).
Sąsiednia Cattedrale wygląda z zewnątrz mało obiecująco, ale posiada ciekawy gotycki wystrój. Jej stalle są wyrzeźbione jeszcze bardziej fantazyjnie niż w Sant’Orso, a wśród świętych można zobaczyć syrenę, lwa i ślimaka. Pod posadzką widoczne są pozostałości XIV-wiecznego baptysterium, a mozaiki na posadzce prezbiterium przedstawiają dwie symbolizujące ziemski raj rzeki oraz trzymającego w ręku słońce i księżyc, otoczonego przez symbole miesięcy Chrystusa. W kościelnym muzeum znajdują się inne skarby: inkrustowane złotem, srebrem i drogimi kamieniami relikwiarze oraz równie bogato zdobione kielichy, krucyfiksy i szkatułki na relikwie.